De inauguratie van president Donald Trump vorige week roept nieuwe zorgen op over de toekomst van de Nederlandse luchtvaart, aangezien Trumps ‘America First’-doctrine lijnrecht in botsing dreigt te komen met de plannen van de Nederlandse regering om het aantal vluchten op Schiphol te beperken.
In november 2023 gaf het Amerikaanse Ministerie van Transport (DOT) een waarschuwing af: het verminderen van het aantal vliegbewegingen op Schiphol zou kunnen leiden tot vergeldingsmaatregelen, zoals het beperken van de toegang van Nederlandse luchtvaartmaatschappijen tot belangrijke Amerikaanse luchthavens, waaronder JFK in New York. Hoewel de nieuwe minister van Infrastructuur, Barry Madlener, sindsdien de limiet heeft verhoogd van 440.000 naar 478.000 vluchten, blijft het onderliggende risico bestaan. Trumps buitenlandbeleid, gekenmerkt door protectionisme, isolationisme en een ambivalente houding ten opzichte van Europa, kan de Nederlandse vluchten naar de VS verder in gevaar brengen, met mogelijk ernstige economische en diplomatieke gevolgen.
De nieuwste plannen van de overheid passen in een patroon van misstappen en doodlopende wegen in hun poging om op willekeurige wijze het aantal vluchten op Schiphol te beperken, terwijl protesten van het bedrijfsleven, de rechterlijke macht en de EU worden genegeerd. In 2023 kondigde de toenmalige minister van Infrastructuur, Mark Harbers, een tijdelijke limiet aan van 460.000 vliegbewegingen per jaar, een aanzienlijke verlaging ten opzichte van de eerdere grens van 500.000, die vanaf maart 2024 van kracht zou worden. Airport Coordination Netherlands, verantwoordelijk voor het toewijzen van landingsrechten op Schiphol, waarschuwde dat deze maatregel ertoe zou leiden dat 24 luchtvaartmaatschappijen, waaronder het Amerikaanse JetBlue, hun landingsrechten zouden verliezen.
Het plan kwam al snel onder vuur te liggen bij het Amerikaanse Ministerie van Transport (DOT), dat stelde dat de vluchtlimiet in strijd was met het Open Skies Agreement tussen de VS en de EU. De Amerikaanse luchtvaartmaatschappij JetBlue diende een formele klacht in bij het DOT en drong er bij het ministerie op aan om wederzijdse capaciteitsbeperkingen op te leggen aan Nederlandse luchtvaartmaatschappijen.
De spanningen namen af toen minister Harbers ermee instemde zijn plannen voor krimp uit te stellen. Verder goed nieuws volgde met de benoeming van PVV’er Barry Madlener tot minister van Infrastructuur in juli. Hij verzekerde de Tweede Kamer dat “krimp niet het doel is.” Echter, na Madleners koerswijziging in december lopen Nederlandse luchtvaartmaatschappijen en vakantiegangers nu het risico op vergeldingsmaatregelen van Amerika’s meest onvoorspelbare president.
Trumps ‘America First’-doctrine, die de voorkeur geeft aan binnenlandse industrieën en bedrijven boven internationale samenwerking, zou ertoe kunnen leiden dat de president het Amerikaanse Ministerie van Transport (DOT) nog verder onder druk zet dan de Biden-administratie om Schiphol te straffen. Zijn dreigementen om de controle over het Panamakanaal terug te nemen vanwege vermeende Chinese inmenging laten zien dat hij niet terugdeinst om zich te mengen in de kritieke infrastructuur van andere landen.
Trump heeft ingrijpende beleidswijzigingen aangekondigd, met name gericht op internationale handelstarieven. Voor de Amerikaanse verkiezingen van vorig jaar dreigde hij invoertarieven tot 20% op Europese producten te heffen, waarbij hij weinig oog had voor het behoud van harmonieuze betrekkingen met de EU. Hij heeft eerder duidelijk gemaakt dat het verstoren van de relatie met Europese bondgenoten, waaronder Nederland, geen zorg is voor zijn regering. Zijn uitspraak dat “tarief” het “mooiste woord in het woordenboek” is, onderstreept zijn voornemen om een agressief handelsbeleid te voeren.
Trumps buitenlandse beleid neigt naar isolationisme, waarbij hij vaak Amerikaanse bedrijven en industrieën boven internationale relaties stelt. Eerder toonde Trump sterke steun voor de luchtvaartindustrie, waaronder een opvallende ontmoeting in 2017 met Amerikaanse luchtvaartmaatschappijen. Tijdens deze bijeenkomst beloofde hij: “We willen dat het reizende publiek de beste klantenservice krijgt, met een absoluut minimum aan vertragingen en met groot gemak tegen de laagst mogelijke kosten.” Een kleiner Schiphol zou het gemak voor Amerikaanse consumenten ernstig beperken en de kosten voor Amerikaanse luchtvaartmaatschappijen opdrijven, wat de president zou kunnen aanzetten tot vergeldingsmaatregelen.
Als Trump Nederlandse luchtvaartmaatschappijen zoals KLM zou verbieden te landen op Amerikaanse luchthavens, zouden de economische gevolgen catastrofaal kunnen zijn. Gegevens uit 2023 tonen aan dat het verlies van slots op Amerikaanse luchthavens 22% van KLM's totale vluchten zou beïnvloeden, wat cruciaal is voor de operaties van de luchtvaartmaatschappij. Met een omzet van €12 miljard in 2023 zou het verlies van deze slots een geschatte omzetdaling van ongeveer €2,64 miljard betekenen. Dit is een voorzichtige schatting, aangezien langeafstandsvluchten doorgaans hogere inkomsten genereren. Een dergelijke klap zou niet alleen de financiële stabiliteit van KLM in gevaar brengen, maar ook kunnen leiden tot banenverlies, vermindering van diensten en bredere verstoringen in de Nederlandse economie.
De gevolgen van vergeldingsmaatregelen van de VS zouden verder reiken dan de luchtvaartindustrie en de Nederlandse-Amerikaanse handelsrelaties beschadigen, wat ook verstoringen zou veroorzaken voor consumenten die reizen. In 2023 exporteerde de VS 116,9 miljard aan goederen en diensten naar Nederland, terwijl het 54,4 miljard importeerde, wat resulteerde in een handelsoverschot van 62,5 miljard – het grootste handelsoverschot dat de VS dat jaar met een partner had.
Echter, deze wederzijds voordelige relatie zou onder druk kunnen komen te staan als Trump vergeldingsmaatregelen zou nemen door Nederlandse luchtvaartmaatschappijen te blokkeren. Dergelijke acties zouden niet alleen de operaties van Nederlandse luchtvaartmaatschappijen en Schiphol's rol als belangrijke internationale toegangspoort in gevaar brengen, maar ook de bredere economische banden kunnen ondermijnen. Met 66,8 miljoen passagiers die Schiphol in 2024 passeren en de luchthaven die 301 directe bestemmingen bedient, waaronder 124 intercontinentale routes, is de positie van Schiphol als een van de best verbonden hubs in Europa cruciaal voor het behoud van deze economische link.
Ten slotte zouden beperkingen op vluchten naar de VS door een kleiner Schiphol waarschijnlijk de ticketprijzen voor Nederlandse passagiers verhogen. Gezinnen die familie willen bezoeken of Amerika willen verkennen, zouden waarschijnlijk naar Brussel of Düsseldorf moeten reizen om naar de VS te vliegen, terwijl het verminderde aantal vluchten de luchtvaartmaatschappijen zou kunnen aanzetten hun tarieven te verhogen. Dit komt bovenop de verhoogde belastingen op Schiphol, die vanaf april Nederlandse passagiers tot €90 aan belastingen en kosten bovenop hun ticketprijs zouden kunnen kosten.
Terwijl regeringen wereldwijd werken aan hoe ze de tweede termijn van Trump moeten aanpakken, met al zijn mogelijke tarieven en handelsoorlogen, zou de beste benadering voor het kabinet-Schoof zeker zijn om de president niet onnodig uit te dagen. Het verkleinen van Schiphol kan alleen maar Trump irriteren en ernstige schade aanrichten aan de Nederlandse luchtvaartmaatschappijen en de rest van de economie.
Comments